Ўзбекистонда банк тизими пайдо бўлганидан то бугунга қадар кўп сонли тижорий банклар фаолият юритиб келмоқда. Аммо улар орасида турли сабабларга кўра ўз фаолиятини тўхтатган банклар ҳам анчагина. Бугун биз шу банклар фаолияти ва уларнинг ёпилиш сабаблари ҳақида сўз юритамиз.

Нур Анвар банк

Очилган йили: 1988 йил

Ёпилган йили: 1992 йил

Фаолият кўрсатган муддати: 4 йил

Асосчиси: Анвар Тилланазаров

Ёпилиш сабаби: банк эгаси қамалиши ортидан мусодара қилинган

^{Фото: Скриншот/YouTube}

Нур Анвар банк 1988 йили СССРнинг "Банклар ва банк фаолияти тўғрисида" қонуни асосида мустақил банк (нодавлат банки) сифатида ташкил топган. Банкнинг эгаси тадбиркор Анвар Тилланазаров 1948 йилда Тошкент шаҳрида туғилган. Санъат ва ҳуқуқ соҳасида бир неча йиллик фаолиятидан сўнг у тадбиркорлик билан шуғиллана бошлайди ва бу йўлда катта муваффақиятга эришади.

Банк очилиши даврида кўплаб қийинчиликлар келиб чиқиши оқибатида бу жараён бир неча йилларни талаб қилган. Банкнинг биринчи биноси "учта ҳовлини сотиб олиб" ўша ерда фаолият бошлаган. Унинг 1992 йилда "BBC" нашрига берган интервьюсида банк таъсисчиси Ўзбекистоннинг барча ҳудудларида иш олиб борадиган 21 та ширкат эканлиги ва улардан энг асосийи "Оврўподаги энг катта ширкатлардан бири" Интервосток уюшмаси эканлигини айтган.

Банк очилган пайтда Низом жамғармаси (Устав капитали) 300 млн совет рубли (ўша вақтдаги курс бўйича 890,54 млн АҚШ доллари!) ни ташкил қилган. Ғарбий Олмония, Италия, АҚШ, Ҳиндистон ва Туркия фирмалари билан алоқалар қилган.

"Экспортга биз 2 ярим минг ашё олиб чиқамиз", деган эди у ўз интервьюсида.

1992 йилда Анвар Тилланазаров давлат мулкини ўзлаштиришда айбланиб, 15 йил муддатга озодликдан маҳрум этилади. Ҳибсга олингач, бутун мол-мулки давлат фойдасига мусодара қилинади. 1999 йилнинг 24 февралида Тошкентнинг "Сангород"ида 51 ёшида оламдан ўтди. Ўлимидан йиллар ўтиб Анвар Тилланазаровнинг рафиқаси ва ўғли унинг номини оқлашларини сўраб бир неча маротаба президент номига ёзма ва видео мурожаатлар қилишди.

Рустамбанк

Очилган йили: 1992 йил

Ёпилган йили: 1998 йил

Фаолият кўрсатган муддати: 6 йил

Асосчиси: Рустамжон Усмонов

Ёпилиш сабаби: банк эгаси қамалиши ортидан мусодара қилинган.

^{Ҳозир Москвада яшаётган Рустамбанк асосчиси Рустам Усмонов 1998 йилдан 2017 йилгача қамоқда ўтирган. Фото: Скриншот/YouTube}

Рустамбанк мустақил Ўзбекистон тарихидаги биринчи хусусий банк саналади. Банк 1992 йилда ўз фаолиятини бошлайди. Молия муассасаси номи унинг эгаси жалолободлик тадбиркор Рустам Усмонов исмидан олинган. У "BBC" нашрига берган интервьюсида Рустамбанк ҳақида нима учун банкка ўз исмини бергани ҳақида гапирган:

"Бу банк очилаётганда номини ўзим қўйганман, негаки бошидаёқ бу банк 3 йилга бормай ёпилиб кетишини билганман, шу боис ҳеч бўлмаса номим қолсин деб, ўз исмимни қўйдим" деб таъкидлаган эди Рустам Усмонов.

Усмонов 2017 йилда ўз интервьюсида банк очиш таклифи Ўзбекистоннинг биринчи президенти Ислом Каримов берганини айтган. Айрим нашрларнинг ёзишича, Рустамбанк "Ватан тараққиёти" партиясини молиялаштириб келган ва шунинг натижасида банк ва унинг эгаси "осмонида қора булутлар сузган". Дарҳақиқат, Рустам Усмонов "Ватан тараққиёти" партиясининг даврий нашри "Ватан" газетаси учун мақолалар ёзиб келган. Мақолаларида Марказий банк юритаётган сиёсатини танқид қилган. 1993 йилнинг декабрь ойида бўлиб ўтган тадбиркорлар билан учрашувда у ўзининг президентга қилган мурожаатида сўнгги вақтларда мақолаларини газеталар чоп этмай қўйгани тўғрисида шикоят қилгани ва Ўзбекистон Республикаси биринчи президенти томонидан қўллаб қувватлангани ҳақида ўз интерьвюларида эслаб ўтган.

1998 йил 19 октябрь куни Андижон вилояти Жиноят ишлари бўйича суд ҳукмига кўра, Рустам Усмонов товламачилик, валютани ноқонуний олиш-сотиш каби моддаларда айбланиб, 14 йил муддатга озодликдан маҳрум қилинди. 2012 йилда, жазо муддати тугашидан бир неча кун олдин, у "қамоқхона қоидаларини бузганлик" учун судланиб, яна қўшимча 5 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинди. У 19 йил (1998 йилдан бошлаб) "Жаслиқ" қамоқхонасида ўтирган ва 2017 йил февраль ойида озод қилинган. Озодликка чиққач у ўз фаолиятини яна энг бошидан — ёмғир чувалчанги етиштириш ва асаларичиликдан бошлади.

Умарбанк

Очилган йили: 1990 йил

Ёпилган йили: 2000 йил

Фаолият кўрсатган муддати: 10 йил

Асосчиси: Умар Ражабов

Ёпилиш сабаби: носоғлом банк фаолияти туфайли тугатилган

^{Умар Ражабов / Фотоскриншот Youtube}

Самарқанд шаҳрида кўп йиллардан буён тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиб келган Умар Ражабов 1990 йилларда "Умарбанк" хусусий тижорат банкига асос солди, кейинги йилларда "Умар" қурилиш компаниясига раҳбарлик қилди. Кейинчалик, 2000 йилларда банк фаолияти носоғлом бўлгани учун, у Ипак Йўли банкига филиал сифатида қўшилган (ҳозир ҳам Ипак Йўли банкининг "Умар" филиали мавжуд). 2019 йилда тадбиркор Умар Ражабов қамоққа олинди. "Кун.уз" манбаси маълумотларига кўра, Умар Ражабов билан бирга унинг ўғли Русланбек Ражабов ҳамда компания таркибидаги иккита қурилиш фирмасининг раҳбарлари Шавкат Облоқулов ва Файзулло Файзиев ҳам Самарқанд вилоят прокуратураси томонидан эҳтиёт чораси сифатида қамоққа олиниб, уларга нисбатан жиноий иш қўзғатилган.

Манбанинг маълум қилишича, "Умар" компанияси томонидан қурилган уйлар Самарқанднинг тарихий қисмида, UNESCO муҳофазасидаги ҳудудда жойлашгани туфайли бузилиши бошлангач, бу уйларга олдиндан буюртма берганлар пулларини қайтаришни талаб қила бошлаган.

Умар Ражабов ва унинг ходимлари ана шундай шикоят хатлари асосида қўлга олинган ҳамда уларга нисбатан Жиноят Кодексининг 168-моддаси ("Фирибгарлик") билан жиноят иши қўзғатилган.

Умар Ражабов "Озодлик радиоси"га берган интервьюсида унга ноҳақлик қилинаётгани, юқори лавозим амалдорларига пора бермаганлиги учун шундай айбловга қолганини айтади. Аммо шу ўринда у юқори вакиллар топшириғи билан мархум президент И.А.Каримов қабри жойлашган қабристон ёнида чойхона қуриб берганлигини ҳам таъкидлаб ўтган.

Аммо далиллар унга қарши эди. 2019 йил 4 сентябрь куни жиноят ишлари бўйича Самарқанд шаҳар судида судланувчи Умар Ражабовга нисбатан жиноят ишини кўриб чиқиш бўйича суд жараёни ниҳоясига етди ва суд ҳукми эълон қилинди. Унга кўра Умар Ражабов 11 йил муддатга озодликдан маҳрум қилинди. Суд жараёни ҳам жуда қизғин ва мунозарага бой ўтганлиги видео-лавҳаларда мухрланган.

Маълумот учун, "Умар" компанияси 2016 йилда Самарқанднинг Мироншоҳ кўчасида кўп қаватли уй қурилишини бошлаганди. 2018 йилнинг июнида UNESCO бу қурилишга эътироз билдирган, ўз навбатида Самарқанд шаҳри ҳокимлиги ҳам уй бузилиши тўғрисида қарор чиқарганди.

Ҳозирги кунда Самарқанддаги Умарбанк ўрнида Ипак йўли банкининг "Умар" филиали фаолият кўрсатмоқда.

Авиабанк

Очилган йили: 1990 йил

Ёпилган йили: 2004 йил

Фаолият кўрсатган муддати: 14 йил

Тугатилиш шакли: Капиталбанкка қўшиб юборилган

Авиабанк 1990 йил декабрда универсал тижорат банки сифатида Тошкент шаҳрида ташкил топди. Банк республикадаги авиация транспорти ва унга хизмат кўрсатадиган инфратузилмаларни ривожлантиришга, молия-кредит ресурсларини жалб қилишга кўмаклашиш мақсадида очилган. 1997 йил 1 январьдаги маълумотларга асосан, акциядорлик капитали суммаси 50 млн сўм, захира капитали 76,5 млн сўм, берилган кредитлар 73,2 млн сўм, кўрилган йиллик фойда 143,2сўм, жами активлари 475,5 млн сўмга тенг бўлган.

14 йиллик фаолиятидан сўнг, 2004 йилнинг декабр ойида Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тўғрисидаги Қонуннинг 17-моддасига мувофиқ, шунингдек, "Авиабанк" АТБ ва "Капиталбанк" АТБ акциядорларининг қўшма йиғилиши қарори асосида "Авиабанк" акциядорлик тижорат банки "Капиталбанк" хусусий очиқ акциядорлик тижорат банкига қўшилди.

Бизнес-Банк

Очилган йили: 2002 йил

Ёпилган йили: 2005 йил

Фаолият кўрсатган муддати: 3 йил

Ёпилиш сабаби: банк қонунчилигини бузиш

Бизнес-Банк 2002 йилда ташкил топган ва ёпилгунга қадар Ўзбекистоннинг энг йирик хусусий банки бўлиб фаолият кўрсатган. Банк акциядорлари таркибида 49 фоиз юридик шахслар, жумладан, ахборот технологиялари соҳасидаги маҳсулотларга ихтисослашган Naytov ўзбек-америка қўшма корхонаси (14,4 фоиз) ҳамда унинг шўба корхонаси NCI Projects Inc (13,2 фоиз), шунингдек, 51 фоиз жисмоний шахслар бўлган.

2004 йил охирига келиб Европа тикланиш ва тараққиёт банки (ЕТТБ) банкка 5 млн доллар сармоя ётқизади ва банк акцияларининг 40 фоизини олишга қарор қилади. Банк ёпилган пайтда унинг асосий акциядори, тошкентлик тадбиркор Сергей Цои мамлакатдан чиқиб кетган. "Reuters" агентлигининг ўз манбаларига таяниб ёзишича, Сергей Цои ҳукуматга яқин доиралар таъсирида мамлакатни тарк этишга мажбур бўлган. Бизнес-Банкнинг Ўзбекистон Марказий банки томонидан лицензияси олиб қўйиш қарори банк юқори раҳбариятининг ушбу бизнесни Ўзбекистонда ўсиб бораётган бошқа бир хусусий банкка (Фарғона нашри хабарига кўра, бу банк "Кредит-Стандарт" банк) сотишдан бош тортгандан кейин қабул қилинган.

Узприватбанк

Очилган йили: 1995 йил

Ёпилган йили: 2006 йил

Фаолият кўрсатган муддати: 11 йил

Тугатилиш сабаби: Ўзсаноатқурилишбанкка қўшиб юборилган

"Узприватбанк" ўзбек халқаро банки 1995 йил 28 февраль куни Марказий банкдан фаолиятни амалга ошириш учун лицензия олади. Акциядорлари таркибида хорижий банклар ва ўзбекистонлик йирик компаниялар (Голландиянинг Fortis Банки, Люксембургнинг "Inter Republic Holdings" молия холдинги, ЎзСҚБ, Навоий ва Олмалиқ кон-металлургия комбинатлари) бўлган ушбу давлат банкини ташкил этиш тўғрисида Вазирлар Маҳкамаси қарори 1994 йил март ойида қабул қилинади.

Давлат мулк қўмитасининг 1994 йил 30 майдаги қарорига биноан, Узприватбанкнинг устав капитали 1 млрд сўм-купон шаклида ташкил этилиши белгиланган. Банкка Ўзбекистон иқтисодиётига хорижий капитални олиб кириш, хусусийлаштирилган корхоналарга кўмаклашиш вазифаси юкланган.

2006 йилда "Узприватбанк" ўзбек халқаро банки активлари, мажбуриятлари Ўзсаноатқурилишбанкка берилган.

Парвинабанк

Очилган йили: 1994 йил

Ёпилган йили: 2009 йил

Фаолият кўрсатган муддати: 15 йил

Ёпилиш сабаби: банк қонунчилигини бузиш

"Парвинабанк" хусусий ёпиқ акциядорлик тижорат банки 1994 йилда ташкил этилган. Унинг 30 мингдан ортиқ мижозлари, республиканинг йирик шаҳарларида филиаллар ва мини-банклардан иборат кенг тармоғи бўлган. Банк Самарқандда жойлашган "Парвина" молиявий, савдо, ишлаб чиқариш компанияси таркибида эди.

Парвинабанк 2009 йил февралида тугатилган. Банк қонунчилигини бузишда айбдор деб топилган молиявий муассасанинг Марказий банк томонидан берилган лицензияси бекор қилинган. Бир йил олдин, 2008 йил июль ойида эса банкнинг хорижий валютада операциялар ўтказиш бўйича умумий лицензияси бекор қилинганди.

Холдинг банкдан ташқари "Парвина-Қурувчи" қурилиш ширкати, "Парвина-Қурувчи ПВС" металл-пластмасса буюмлар ишлаб чиқариш ширкати, "ШРЗ 12" шина таъмирлаш заводи, "СУ 855" қурилиш моллари ишлаб чиқариш ширкати, цемент-бетон заводи, асфальт-бетон заводи, ғишт ишлаб чиқариш заводи, "Парвина ёрдамчи хўжалиги" фермер хўжалиги, "Парвина-М" агрофирмаси, "Парвина-Суғурта" суғурта компанияси, "Parvina UNIPACK" қадоқлаш материаллари ва флексография маркази, пенопласт ва қуруқ бўёқлар ишлаб чиқариш маркази, "Парвина-Тур" сайёҳлик ширкати, "Парвина" ресторани, гўзаллик салони, "Парвина" газетаси, "Сино" ОАЖ ҳамда полиграфияларга эгалик қилган.

Парвинабанк пул ўзлаштиришда айбдор деб топилган. "Регнум" нашрига кўра, ўша вақтда Самарқанд вилояти ҳокими вазифасини бажарувчи Аъзамхон Баҳромов бошчилигидаги гуруҳ ушбу молиявий тузилма орқали 40 млрд сўм ($28,3 млн) миқдоридаги маблағни ўзлаштирган.

Алп Жамол банк

Очилган йили: 1998 йил

Ёпилган йили: 2010 йил

Фаолият кўрсатган муддати: 12 йил

Ёпилиш сабаби: банк қонунчилигини бузиш

^{Фото: Facebook /Alp Jamol Bank}

2010 йил 10 март куни Алп Жамол банк расман ўз фаолиятини тўхтатди. Банк раҳбарияти ўша пайтда "Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тўғрисида"ги Қонуннинг 53-моддаси, "Банклар ва банк фаолияти тўғрисида"ги Қонуннинг 14-моддаси асосида "банк қонунчилигини бузиш"да айбдор деб топилган.

Банк 1998 йил март ойида бир гуруҳ тадбиркорлар — Ўзбекистон резидентлари томонидан ташкил қилинган. 2010 йил 1 январь ҳолатига кўра, Алп Жамол банк активлари 118,6 млрд сўмга етган, банкнинг жисмоний ва юридик мижозлари сони эса 155 мингдан ошган. 2009 йил якунида банк соф фойдаси 5 млрд 959 млн сўм (расмий курс бўйича 3 млн 861 минг АҚШ долларидан кўпроқ) ни ташкил қилган.

Банк пойтахтдан ташқари, Тошкент вилояти, Қашқадарё, Наманган ва Самарқандда ўз филиаллари фаолиятини йўлга қўйган. Банк таркибида 5 та филиал, 19 та мини-банк (улардан 11 таси пойтахтда), 48 та халқаро пул ўтказмалари пункти, 15 та махсус касса ҳамда 19 та валюта айирбошлаш шахобчалари бўлган. 11 та банк билан корреспондентлик алоқалари йўлга қўйилган.

2011 йил март ойида Жиноят ишлари бўйича Тошкент шаҳар Олмазор туман суди чиқарган ҳукмга мувофиқ, Алп Жамол банкнинг барча кўчмас ва нокўчмас мулклари давлат фойдасига мусодара этилди. Шу жумладан, Тошкентдаги Версал ҳамда Саёҳат ресторанлари ҳам давлат тасарруфига ўтади. Банк ликвидация қилингандан кейин унинг барча мол-мулклари, жумладан жисмоний шахслар олдидаги мажбуриятлари АТ "Халқ банки"га ўтказилган. Русийзабон Регнум агентлиги хабарига кўра, банкнинг эгаси Муҳиддин Асомиддинов ҳамда ўша пайтдаги Бошқарув раиси Фазлиддин Абдурашидов мамлакатни тарк этган. 2019 йил январида Асомиддинов Ўзбекистонга қайтганлиги айтилган.

Самарқандбанк

Очилган йили: 2000 йил

Ёпилган йили: 2014 йил

Фаолият кўрсатган муддати: 14 йил

Ёпилиш сабаби: қонунчиликни бузганлиги туфайли лицензияси бекор қилинган

^{Фотоскриншот: mover.uz}

Самарқанд банки, 14 йил давомида Ўзбекистонда фаолият юритган тижорат банки бўлиб, 2014 йил 9 январда Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан лицензиясидан маҳрум қилинган. Банкнинг ёпилиши банк қонунчилигини бузганлиги сабабли амалга оширилди, бу қарор банкнинг молиявий ва иқтисодий фаолиятини текшириш натижасида қабул қилинди. Лицензияни бекор қилиш Ўзбекистон Марказий банкининг "Марказий банк тўғрисида"ги ва "Банклар ва банк фаолияти тўғрисида"ги қонунларига асосланган.

Ёпилишидан бир неча йил аввал банк лицензияси алмаштириб берилган эди. Банкнинг ёпилишига янги раҳбариятнинг келиши ҳам сабаб бўлган деган тахминлар мавжуд. 2013 йилнинг бошида банк раҳбариятининг ўзгариши ва янги бошқарувчиларнинг келиши билан банкда ишлар ёмонлашди ва олдинги лойиҳалар тўхтаб қолди. Баъзи маҳаллий манбалар, ҳатто банкни ёпиб, янги ном билан қайта очишни режалаштиришгани ҳақида гапирган.

Банк ёпилганидан кейин мижозлар ўз пулларини олишда қийинчиликларга дуч келишган, кўплаб мижозлар банкка қарши судга мурожаат қилишган. Хабарлар шуни кўрсатадики, баъзи мижозлар суд қарорига биноан ўз маблағларини қайтариб олишган ва баъзи омонат ҳисоблари Ўзбекистон Халқ банки ҳисобига кўчирилган. Бироқ, бу кўчириш барча мижозларга тегишли бўлмаган.

Шунингдек, баъзи манбалар банкнинг ёпилиши сиёсий омиллар билан ҳам боғлиқ эканлигини таъкидлайди. Бироқ, мавжуд маълумотлар чекланганлиги сабабли, ёпилишнинг аниқ сабаблари ҳақида тўлиқ хулоса қилиш қийин.

Мевасабзавотбанк

Очилган йили: 1994 йил

Ёпилган йили: 2000 йил

Фаолият кўрсатган муддат: 6 йил

Ёпилиш сабаби: Гарантбанк таркибига қўшилади

Мевасабзавотбанк — Ўзбекистон мева-сабзавот хўжалиги ва унинг қайта ишловчи саноатининг ривожланишини молиявий қўллаб-қувватлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1994 йил 18 августдаги 426-сонли қарори асосида ихтисослаштирилган акционерлик-тижорат банки сифатида ташкил қилинган.

1994 йил "Ўзмевасабзавотузумсаноат", "Ўзозиқовқатсаноат" давлат концернлари ва Молия вазирлиги Ўзбекистон ҳукуматига "Мевасабзавотбанк" республика ихтисослашган акционерлик-тижорат банкини ташкил этиш таклифини билдиради. Ўша йилнинг 18 август куни Вазирлар Маҳкамаси ўзининг 426-сонли қарори билан бу таклифга розилик билдиради ва шу кундан банк ўз фаолиятини бошлайди. Ўзбекистон Республикаси Марказий банки банкнинг ташкил этилиши ва фаолият йўлга қўйишда ёрдам кўрсатади. "Ўздеҳқончиликсаноатбанк" ва "Ўзсаноатқурилишбанк" банкка малакали мутахассислар тайёрлашда ёрдам беради.

"Тошшаҳарйўловчитранс" уюшмаси ҳамда Алоқа вазирлиги "Мевасабзавотбанк"ни зарур миқдордаги транспорт ва алоқа воситалари билан таъминлайди. 1994 йил 1 ноябрда «Ўздеҳқончиликсаноатбанк» 1994 йил 1 сентябригача бўлган ҳолатга кўра активлар ва пассивларни Мевасабзавотбанкка беради.

Банкнинг устав фонди 5 млн сўмни ташкил қилиб, шундан, 2 млн сўми "Ўзмевасабзавотузумсаноат", 2 млн сўм ʻЎзозиқовқатсаноат" ҳамда 1 млн сўм Молия вазирлиги маблағларидан иборат эди. Улар бир ой муддатда таъсис бадалларини тўлаб, банкнинг устав фондини ташкил этадилар.

Банкнинг асосий вазифалари мева-сабзавот хўжалиги корхоналари ва ташкилотларига, савдо, тайёрлов ва қурилиш соҳаси ташкилотларининг қайта ишловчи корхоналарига кредит-ҳисоб-китоб хизматини кўрсатишдан иборат эди.

2000 йил 13 январда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси "Мевасабзавотбанк" ихтисослаштирилган акционерлик тижорат банкини қўшиб юбориш тўғрисида»ги 12-сонли Қарорини қабул қилади. Унга асосан Мевасабзавотбанк Гарантбанк таркибига қўшилади.

Амирбанк

Очилган йили: 2008 йил

Ёпилган йили: 2014 йил

Фаолият кўрсатган муддат: 6 йил

Ёпилиш сабаби: қонунчиликни бузганлиги туфайли лицензияси бекор қилинган

^{Фото: Uzreport}

Ўзбекистондаги хусусий банклардан бири бўлган Амирбанк ўз фаолиятида чакана банк хизматларини ривожлантиришга ва мижозларга хизмат кўрсатиш сифатини оширишга алоҳида эътибор қаратган. 2012 йил 1 июль ҳолатига кўра, банк томонидан хизмат кўрсатиладиган мижозлар сони 3713 кишини ташкил қилди, шундан 3260 нафари жисмоний шахслар эди.

Бу вақтда Амирбанкнинг устав капитали 12167,8 млн сўмни ёки эквивалентида 5,1 млн еврони ташкил этарди ва бу Ўзбекистондаги банкларнинг устав капиталининг энг кам ҳажми учун белгиланган талабларга жавоб берарди. Банкнинг соф активлари жами 23503,3 млн сўмни ташкил қиларди. 2012 йилга қадар банк томонидан 2788,46 млн сўм миқдорида кредит ажратилди, кредит портфели баланси 9887,1 млн сўмни ташкил этди. Аҳоли депозитлари баланси 8354,2 млн сўмни ташкил этди, шундан 6013,3 млн сўм муддатли омонатлари эди. Аҳолининг банкда очилган ҳисоб рақамларидаги омонатлари 3614,3 млн сўмни ташкил этдари.

2014 йилнинг 9 апрелида Амирбанк рейтинглари мониторингини ўз вақтида талабларга жавоб берадиган маълумотларнинг етишмаслиги сабаб  "Standard & Poor's" кредит рейтинг хизмати "Амирбанк"нинг узоқ муддатли ва қисқа муддатли кредит рейтингларини ечиб олди. Худди шу йили Ўзбекистон Марказий банки "Амирбанк" хусусий очиқ акциядорлик тижорат банкининг банк операцияларини амалга ошириш ҳуқуқини берувчи лицензиясини бекор қилди. Марказий банк ўз хатти-ҳаракатларини хусусий банк томонидан амалдаги қонунчиликни, хусусан, "Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 53-моддаси ва "Банклар ва банк фаолияти тўғрисида"ги Қонунининг 14-моддасини бузиши билан асослайди

АБН Амро Банк Ўзбекистон MB

Очилган йили: 1996 йил

Ёпилган йили: 2013 йил

Фаолият кўрсатган муддат: 17 йил

Ёпилиш сабаби: "Royal bank of Scotland Uzbekistan MB" ёпиқ акциядорлик жамиятини "КДБ Банк Ўзбекистон" ёпиқ акциядорлик жамиятига бирлаштирилиши.

^{Фото: New city agenda}

Голландиянинг ABN AMRO Bank'и иштирокида "ABN AMRO Bank Ўзбекистон МБ, Ҳ.Ж." акционерлик банкини ташкил этиш тўғрисидаги таклифи Вазирлар Маҳкамасининг ABN AMRO Bank Uzbekistan MB, Ҳ.Ж акционерлик банкини ташкил этиш тўғрисида" 1996 йил 16 ноябрдаги 400-сон қарорига асосан тасдиқланиши билан ABN AMRO Bank Uzbekistan MB, Ҳ.Ж бизни юртда ҳам ўз фаолиятини бошлади.

ABN AMRO Bank Uzbekistan MB, Ҳ.Жнинг устав сармояси 10 млн АҚШ долларига тенг суммада, шу жумладан хорижий томоннинг улуши — 70 фоиз (ABN AMRO Bank — 50 фоиз, Халқаро молия корпорацияси — 10 фоиз, Европа тикланиш ва тараққиёт банки — 10 фоиз) ва Ўзбекистон Республикаси Ташқи иқтисодий фаолият миллий банкининг улуши (ўзининг жорий даромадлари маблағлари ҳисобидан) — 30 фоиз эди.

ABN AMRO Bank 2007 йил октябрь ойида Fortis, RBS ва Сантандер консорциуми томонидан сотиб олинган. 2008 йил 3 октябрда Голландия давлати Fortis Нидерландиянинг, шу жумладан ABN AMRO'даги улушларини сотиб олганини эълон қилди. Голландия давлати де-факто Fortis'ни ABN AMRO'ни бошқаришда давом этаётган RBS Holdings'нинг манфаатдор томони сифатида алмаштиради. Бунинг натижасида Вазирлар маҳкамасининг 13.11.2008 йилдаги 246-сонли қарорига асосан банк номини "Royal bank of Scotland Uzbekistan MB" деб ўзгартирилди.

"Royal bank of Scotland Uzbekistan MB" ёпиқ акциядорлик жамиятидаги "Royal Bank of Scotland N.B" (Нидерландия)нинг улуши Корея тараққиёт банки (Корея Республикаси) томонидан сотиб олинди. Бундан ташқари, Корея Республикаси билан ҳамкорликни чуқурлаштириш мақсадида Вазирлар Маҳкамаси "Royal bank of Scotland Uzbekistan MB" ёпиқ акциядорлик жамиятини "КДБ Банк Ўзбекистон" ёпиқ акциядорлик жамиятига бирлаштирилиши ҳақида 2013 йил қарор чиқарди.

Туркистон банк

Очилган йили: 1998 йил

Ёпилган йили: 2022 йил

Фаолият кўрсатган муддати: 24 йил

Ёпилиш сабаби: банкрот деб эълон қилинди

Туркистон банк 1998 йилда транспорт соҳаси ташкилотларига хизмат кўрсатувчи тармоқ банки сифатида ташкил этилган. Кейинчалик универсал банк сифатида фаолиятини кенгайтирган.

2019 йил май ойида банк ребрендингни амалга оширди. 2021 йил 2 ноябрь — банкнинг Чорсу банк хизматлари маркази ўз фаолиятини бошлади. 2021 йил 17 декабрь — Тошкент РФБ банк капитализациясини 117,49 млрд сўмга баҳолаб, Ўзбекистоннинг 17 та банкидан 16-ўринда эканлигини қайд этди. 2022 йил 1 феврал куни эълон қилинган S&P Globank Ratings ҳисоботида банк кредит портфелининг қарийб 70 фоизини муаммоли кредитлар ташкил этишини билдириб, келгуси 12-18 ойда банк ликвидлиги янада тақчиллашса, банкнинг дефолт бўлиш хавфи аниқ бўлиши келтирилган.

2022 йил октябрь ойи ҳолатига кўра, Ўзбекистон банк тизимида активлари бўйича 26-ўринни эгаллаган.

2022 йил 1 апрелда банк Бошқарув раиси Аваз Муҳитдинов лавозимидан озод қилинди. 2022 йил 7 октябрьдаги Марказий банк бошқарувининг 22/1-сонли қарорига асосан, "Туркистон" ХАТБдан банк фаолиятини амалга ошириш ҳуқуқини берувчи лицензия чақириб олинган. Бунга асос сифатида "Банклар ва банк фаолияти тўғрисида"ги қонуннинг 54 ва 77-моддаларидаги қоидабузарликлар келтириб ўтилган. Шу йилнинг ноябрь ойида банкнинг бир гуруҳ омонатчиларидан пул маблағлари субординар қарз сифатида жалб қилингани, натижада 59 нафар банк мижозининг 57 млрд сўм миқдоридаги маблағи қоплаб берилмаслиги маълум бўлди. 2023 йил 17 апрелда чиққан суд қарори билан 18 нафар фуқаронинг 29 млрд сўмлик маблағи омонат деб тан олинган. Туркистон банкка омонат қўйган фуқароларнинг пул маблағлари агент-банк сифатида танланган Қишлоқ қурилиш банк томонидан қайтарила бошланди.

2023 йил 15 февралдаги Тошкент туманлараро иқтисодий суди қарори билан банкрот деб топилди. Туркистон банкнинг 368 млрд сўм атрофидаги аҳолидан қарздорлиги давлат ҳисобидан қайтарилган.

HI-TECH банк

Очилган йили: 2010 йил

Ёпилган йили: 2023 йил

Фаолият кўрсатган муддат: 13 йил

Ёпилиш сабаби: банкрот деб топилди

^{Фото: Daryo.uz}

HI-TECH банк 2010 йил 9 январда хусусий ёпиқ акциядорлик банки сифатида ташкил этилган. 2015 йил март ойида банк ХАТБга ўзгартирилди ва 18 апрелда банк фаолиятини амалга ошириш лицензиясини янгиланди. 2019 йил банк юридик манзили Тошкент шаҳар Шаҳрисабз кўчаси 15а-уйга кўчирилди. 2020 йил июнда Ҳи-теч банк ребрендингни амалга оширди.

2022 йил апрель ойида HI-TECH банкнинг 97,21 млрд сўм қарздорлиги мавжуд эканлиги маълум бўлди. Ушбу маблағларнинг 26,12 млрд сўми Ипотека банк, 24,51 млрд сўми Халқ банки, 24,6 млрд сўми Тадбиркорлик фаолиятини қўллаб-қувватлаш жамғармаси, 13,5 млрд сўми Coca-Cola ичимлиги Ўзбекистон компанияси, 8,10 млрд сўми Мактабгача таълим вазирлиги томонидан банкка қўйилган депозит маблағлари ҳисобланади.

2022 йил июнь ойида банкнинг Миробод туманидаги бош офиси биноси 11,57 млрд сўм бошланғич нарх билан Э-аукцион платформасида сотувга қўйилди. Банк тугатилганидан кейин, 2023 йил ноябрь ойида ушбу бино 25,3 млрд сўм бошланғич нарх билан аукционга қўйилди ва аукционда 27,9 млрд сўм нарх таклифи билан ВБМ Ҳазорасп компанияси ютиб олди. Банкнинг 60 млрд сўм бошланғич нарх билан аукционга чиқарилган яна бир биносини эса 69 млрд сўм таклиф қилган Ўзбекинвест суғурта компанияси сотиб олди.

2022 йил 7 октябьрдаги Марказий банк бошқарувининг 22/2-сонли қарорига асосан, "HI-TECH банк" ХАТБдан банк фаолиятини амалга ошириш ҳуқуқини берувчи лицензия чақириб олинган. Бунга асос сифатида "Банклар ва банк фаолияти тўғрисида"ги қонуннинг 54 ва 77-моддаларидаги қоидабузарликлар келтириб ўтилган.

2022 йил 27 октябрь куни Марказий банк собиқ раиси Мамаризо Нурмуродов матбуот анжуманида фуқароларнинг HI-TECH банкда тахминан 5 млрд сўм маблағлари борлигини, ушбу маблағлар агент-банк сифатида танланган Қишлоқ қурилиш банк томонидан қайтарилишини маълум қилди. 2022 йил декабрь ойида HI-TECH банк Марказий банкни лицензияни чақириб олгани учун судга берди, бироқ суд банкнинг даъвосини рад этган. 2023 йил 17 мартдаги Тошкент туманлараро иқтисодий суди қарори билан банкрот деб топилди.

Юқорида биз Ўзбекистонда фаолияти тўхтатилган айрим банкларнигина келтириб ўтдик. Шу қаторда биз яна Қорақалпоғистон Республикасида жойлашган Адилетбанк, Андижон вилоятидаги Истиқболбанк, Бухоро вилоятидаги Ташаббусбанк, Қашқадарё вилоятидаги Ўктамбанк, Наманган вилоятидаги Наманганбанк, Фарғона вилоятидаги Қўқонбанк, Самарқанд вилоятидаги Олимбанк, Суғдиёнабанк ва Тошкент шаҳридаги ХИФ-банк каби банкларни ҳам санаб ўтишимиз мумкин. Аммо юқорида номлари келтирилган банклар хусусида интернет тармоғидан етарли маълумот ола билмаганлигимиз сабабли фақат номларини келтириб ўтиш билан кифояландик.